Чӑваш Республикин информаци политикипе масӑллӑ коммуникаци министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх ҫитес вӑхӑтра наци телеканалӗн кӑларӑмӗсене тата темиҫе ял-хулари кабель телевиденийӗ урлӑ курма пулӗ. Енчен те хальччен чӑвашла кӑларӑмсемпе ҫутатма йӗркеленӗ телеканала Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗрпӳ, Сӗнтӗрвӑрри, Куславкка хулисемпе Кӳкеҫ, Опытнӑй, Тӗрлемес посёлокӗсенче ҫеҫ курма май пулнӑ пулсан малашне вӗсен йышне Канашпа Етӗрне, Ҫӗмӗрлепе Улатӑр хулисем тата Вӑрнарпа Йӗпреҫ посёлокӗсем хушӑнмалла. Унсӑр пуҫне, малтанхи пекех, ҫак телеканалпа «Ростелеком» УАО провайдерпа усӑ куракансем паллашма пултараҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн наци телерадиокомпанине 2009 ҫулхи ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче йӗркеленӗ. Радиокӑларӑмсем чӑн та чӑвашла итлеме кӑмӑллакансемшӗн пысӑк парне пулса тӑнӑ пулсан, телекӑларӑмсенче шел пулин те чӑваш чӗлхи валли вырӑн хальхи вӑхӑтра сахалтарах тупӑнать.
Кӑҫал пирӗн ҫӗршывра чи лайӑх шкулсен рейтингне йӗркеленӗ. Унччен апла список пулман. Раҫҫей шкулӗсен рейтингне вӗсенчен вӗренсе тухнисем хӑйсен пултарулӑхне епле кӑтарнине шута илсе хатӗрленӗ-мӗн.
Чи лайӑх 25 шкул йышне 19 регионти вӗренӳ учрежденийӗсем кӗнӗ. Ҫав йышра Мускаври, Брянскри, Мӑкшӑри, Тутарстанри, Новосибирскри, Томскри, Тӗменри тата Чӑваш Енри шкулсем пур. Пирӗн республикӑна илсен, рейтинга Шупашкар хулинчи 3-мӗш номерлӗ лицей лекнине палӑртма кӑмӑллӑ. Чи лайӑх 500 шкул шутне вара Шупашкарти тата Ҫӗнӗ Шупашкарти 12 вӗренӳ учрежденийӗ лекнӗ.
«Камӑн мӗн шухӑш — пыйтлӑ ҫыннӑн мунча шухӑш» — тенӗ ваттисем. Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче пурӑнакан 25 ҫулти каччӑ вара те ӗҫсӗр аптӑранипе, анчах социаллӑ сетьсенчен пӗрне порнографи сӗмӗллӗ видеороликсем вырнаҫтарса тухнӑ. Пӗрре-иккӗ кӑна-им тата?! Пӗр пин ытла! Роликсенче йӑлана кӗмен ориентациллӗ ҫынсен хутшӑнӑвӗ пирки калаканнисем те пулнӑ-мӗн.
Каччӑн ҫак тыткаларӑшӗ правӑна сыхлакансен куҫӗ тӗлне кӗҫех лекет. Порнографи материалӗсене саккунлӑ мар майпа сарать тесе ун пирки ӗҫ пуҫарнӑ. Суд каччӑна 2 ҫуллӑха условлӑ майпа айӑплама йышӑннӑ. Хайхи кунпа килӗшмесӗр аппеляци ҫӑхавӗ те парса пӑхнӑ, анчах усси пулман — айӑплава малтанхиллех хӑварнӑ.
«Кӗр парнисем — 2013» яркӑркка ҫулсенрен иртекеннисен йышне кӗрет. Кунашкал суту-илӗве республикӑн кашни кӗтесӗнче йеркелеҫҫӗ тесен те йӑнӑш мар — Шупашкартах, ав, вӑхӑтлӑх ял хуҫалӑх пасарӗ валли уйӑрнӑ вырӑнсем темиҫе теҫетке ытла. Пирӗн республикӑра ӳстернӗ апат-ҫимӗҫе туянас тесен ҫак телефонсемпе шӑнкӑравласа пӗлме пулать: Шупашкар — 23-50-55, 23-50-59, 23-50-57; Ҫӗнӗ Шупашкар — 73-72-04, 74-56-66; Канаш — (835-33) 2-27-01; Ҫӗмӗрле — (835-36) 2-28-16; Улатӑр — (835-31) 2-00-19, 2-02-70.
Ҫулсерен иртекен пасарсем чылай тӑрӑхра авӑнӑн 7-мӗшӗнтенпе ӗҫлеҫҫӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта ыран, авӑнӑн 15-мӗшӗнче, уҫӑлмалла.
«Кӗр парнисем — 2013» яркӑркка Тӑвайра та иртӗ. Авӑнӑн 28-мӗшӗнче вӑл ял тӑрӑхӗсем хушшинчи культурӑпа кану центрӗ умӗнче иртмелле. Ярмӑрккӑра ытти ҫулсенчи пекех ҫимӗҫ кӳрекен йывӑҫсен хунавӗсемпе тӗмсем, районта туса илекен паха ял хуҫалӑх продукцийӗ, халӑха кирлӗ таварсем сутӗҫ, ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе фермер хуҫалӑхӗсем ҫитӗнтернӗ продукцисен, уйрӑм усламҫӑсем тӑратнӑ изделисен, ӑстасен ӗҫӗсен куравӗсене йӗркелӗҫ. Унсӑр пуҫне халӑха савӑнтарма концерт, театрализациленӗ представлени пулӗ.
Ҫапла, ҫапла... Ваттисем те иккен ҫамрӑксенчен нимпе те кая мар. Техника прогресӗн ӗмӗрӗнче пурӑннӑ май аслӑрах ҫулсенчи ҫынсем те компьтер пахалӑхӗсене туптама тытӑннӑ. Хӑйсен техника пӗлӗвӗн шайне вара вӗсем тӗрлӗ ӑмӑртусенче те тӗрӗслеме хатӗр.
Ҫӗнӗ Шупашкар админисистрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх чемпионатра пирӗн республика чысне Шупашкарта пурӑнакан Татьяна Ярлыкова тата Тӑвайри Вячеслав Сидоров хӳтелӗҫ. Иккӗшӗ те вӗсем 2012 ҫулта раштав уйӑхӗнче иртнӗ компьютер пӗлӳлӗхӗпе II Республика олимпиадинче ҫӗнтерӳҫӗсем пулса тӑнӑ.
Ыран, авӑнӑн 4-мӗшӗнче иртекен Чӗмперти чемпионат «Паянхи вӑхӑтри пӗлтерӳ технологи. Ҫакӑн йышши мероприятийӗсемпе еркелӳҫӗсем аслӑ ҫулсенчи тата сусӑрсен пурнӑҫ пахалӑхне ӳстересшӗн» Региосем хушшинчи ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ шайӗнче иртӗ.
Пӗрисем сиплӗ курӑксем ӳтересшӗн ҫӳреҫҫӗ, теприсем вара хыт хура ӳснипех ҫырлахаҫҫӗ. Ҫырлахаканнисем вара Ҫӗнӗ Шупашкар хулин администрацийӗн тӳрӗ-шарисем. Хыт хура курӑкӗн ытамне лекнӗ хула ҫыннисем администрацийӗ ӳсекен амакран хӑтӑлтарма пӗрре мар тархасласа ыйтнӑ, «Грани» хаҫат та ҫак ыйтӑва утӑн 13-мӗшӗнчи 73-vӗi номерте ҫутатса панӑ.
Анчах та ыйтни кӑлӑха пулнӑ. Халӑхӑн ӳпкевyt хаҫатра пичетленӗрен вара хыт хура ӳссе, амаланса тӑршiӗпе ҫынна хуса ҫитнӗ пулас. Ку ҫеҫ те мар, хула центрӗнчен килсене таврӑнакансен асфальт хӑминчен йӗркеленнӗ такӑр мар ҫул тӑрӑх утмалла. Каҫхи вӑхӑтра сукмак тӑрӑх утма питӗ хӗн, мӗншӗн тесен ҫутӑ юписем тахҫанах электричество хунарӗсемсӗр тӑрса юлнӑ.
Хӗвел урамӗнчи 5-мӗш ҫуртра пурӑнакансем каласа панӑ тӑрӑх юрӑхсӑрланнӑ сукмах тӑрӑх кунсерен ҫӗршӗр ҫын иртет. Ҫавӑнпа та тӳрӗ-шара хула халӑхӗн ӳпкевне шута хуманни кулянтарать. «Тен, муниципаллӑ влаҫсем Атӑлҫи федраллӑ округӗ шайӗнчи чи ҫӳллӗ хыт хурана ӳтерессипе рекорд лартасшӑн ҫунаҫҫӗ?» — ыйту лартать «Грани» хаҫат корреспонденчӗ. Сӑлтавӗ ҫакӑнта пулсан вара хула влаҫне ӑнланма пулӗччӗ, халӗ вара вӗсен тыткалӑшне «явапсӑрлӑх» сӑмахпа ҫеҫ ӑнлантарма пулать.
Пӗлекенсем ӗнентернӗ тӑрӑх, пирӗн республикӑра спортӑн ҫак енӗ — вӑл Японири кӗрешӳ меслечӗсенчен пӗри шутланать — питех аталанман иккен. Унтан та ытларах — ку енпе пирӗн патра халиччен Раҫҫей спорт маҫтӑрӗ пулман. Ӳлӗмрен пулӗ. Ҫак ята этемлӗхӗн черченкӗ ҫуррийӗ тивӗҫнӗ. Вӑл — Ҫӗнӗ Шупашкарти ачасемпе ҫамрӑксен спорт шкулӗн тренерӗн Николай Петровӑн вӗренекенӗ Анастасия Тарасова. Пике Джержинск хулинче иртнӗ Пӗтӗм Раҫҫейри чемпионатра 80 килограмран каярах виҫере ҫӗнтерсе Раҫҫей спорт маҫтӑрӗ ята ҫӗнсе илнӗ.
Анастасийӑсӑр пуҫне спорт маҫтӑрӑн ячӗсене ҫак кунсенче пирӗн республикӑри тата тепӗр тӑватӑ спортсмен тивӗҫнӗ: Александр Дудкин дзюдоист, Павел Григорьев тата Наталья Степанова самбистсем.
Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре 40 спортсмен Раҫҫей спорт маҫтӑрӗ пулса тӑнӑ-мӗн.
Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх отраслӗнчи объектсене юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне хатӗрлесе ҫитермелле. Кун пирки паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура республикӑн строительство министрӗ Олег Марков шантарнӑ. Хальхи вӑхӑта илсен, объектсен 84,5 процентне хатӗрлесе ҫитернӗ. Тӗп ӗҫене ҫитес уйӑхӑн ҫурри тӗлне вӗҫлесшӗн, юпа уйӑхӗн пуҫламӑшӗ тӗлне вара ҫуртсем хатӗрри пирки паспорт илме палӑртаҫҫӗ.
Кунсӑр пуҫне тата кӑҫал республикӑри нумай хваттерлӗ 119 ҫурта тӗплӗ юсамалла. Михаил Игнатьев Строймина ӗҫе ҫирӗп тӗрӗслесе тӑма хушнӑ. Ҫӗнӗ Шупашкарсене вара ӳпкев сӑмахӗ те лекнӗ. Унти темиҫе ҫуртра ҫивитти шӑтнине пула шыв анать иккен. Вӗсене юсама подряд организацине вӑхӑтра палӑртманшӑн республика пуҫлӑхӗ хула влаҫӗсене хурланӑ. Шупашкар хула влаҫӗсене вара Николаев урамӗнчи ҫула хӑвӑртрах туса пӗтерме хушнӑ. Вӑл ҫул, ҫитменнине, ял хуҫалӑх пасарӗ патне транспорта кайма кирлӗ.
Чӑваш музыка фольклорне пухаканӗ, чӑваш халӑх музыка инструменчӗсене тӗпчекенӗ тата хатӗрлекенӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Николай Эриванов паян 75 ҫул тултарчӗ. Вӑл Патӑрьел районӗнчи Вӑрманхӗрри Шӑхаль ялӗнче ҫуралнӑ.
Николай Эриванов Шупашкарти Федор Павлов ячӗллӗ музыка училищине вӗренсе пӗтернӗ. Мускаври Чӑваш халӑх хорӗн концертмейстерӗ-баянистӗнче, Комсомольскинчи ача-пӑча музыка шкулӗн директорӗнче, Чӑваш Республикин халӑх пултарулӑхӗн ҫуртӗнче фольклор енӗпе методистра ӗҫленӗ. 1970 ҫултанпа вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарти химиксен Культура керменӗ ҫумӗнчи «Сӑрнай» халӑх фольклор ансамбльне ертсе пырать. Вӑл 110 ытла юрӑ кӗвӗленӗ. 40 ытла юрӑ, хор, инструментпа каламалли хайлавсем Чӑваш радио фондӗнче упранаҫҫӗ.
Ачасен интересӗсене хӳтӗлессипе туса ирттермелли ӗҫсене пурнӑҫлассипе ҫак эрнере координаци канашӗн ларӑвӗ иртнӗ. Республикӑн вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов унта сусӑр ачасен пурнӑҫне ҫӑмӑллатас ыйтусем тавра тухса калаҫнӑ.
Хальхи вӑхӑтра пирӗн республикӑра сусӑр ачасен хисепӗ 5 пине яхӑн. Вӗсенчен 1 150-шӗ — шкул ҫулне ҫитменнисем. Сусӑрсене вӗрентме ятарлӑ учрежденисем пур. Хӑшӗсем вара муниципалитет шкулӗсенче те ӑс пухаҫҫӗ. Пӗлтӗр вӗсенче 2 100 ача вӗреннӗ. Ку йышран 210-шӗ пӗлӗве дистанци мелӗпе шӗкӗлченӗ, 507-шӗ патне учительсем киле пырса ҫӳренӗ. Ҫапах та сусӑрсене вӗрентессинче йӑлтах кал-кал теме ҫук. Шкулсенче логопедсемпе дефектологсем ҫитмеҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра ҫавӑн йышши 71 специалист тӑрӑшать. Вӗсенчен пысӑк йышӗ, 55 логопедпа дефектолог, тӗп хулари шкулсенче ӗҫлет, Ҫӗнӗ Шупашкарта — 6 специалист, Ҫӗрпӳ хулинче тата Ҫӗмӗрле районӗнче — 2-шер, Улатӑрпа Канаш хулисенче. Вӑрнар, Хӗрлӗ Чутай, Вӑрмар тата Шупашкар районӗсенче — пӗрер.
+16.3 °C